Diep in de bossen en heuvels van Zuid- en Zuidoost-Azië leeft een waar zwaargewicht: de gaur (Bos gaurus), ook wel bekend als de Indische bizon (hoewel het geen echte bizon is). Dit is het grootste en zwaarste wilde rund ter wereld, een indrukwekkende verschijning met zijn massieve lichaam, gespierde bult op de schouders en forse hoorns.
1. De gaur is het grootste wilde rund ter wereld
De gaur is de onbetwiste kampioen in de categorie ‘grootste wilde rund’. Volwassen stieren (mannetjes) zijn aanzienlijk groter dan koeien (vrouwtjes) en kunnen een schouderhoogte bereiken van 1,7 tot 2,2 meter!
Hun lichaamslengte kan oplopen tot 3,3 meter. Het gewicht is al even indrukwekkend: stieren wegen gemiddeld tussen de 1000 en 1500 kilogram, met uitschieters die mogelijk nog zwaarder zijn. Koeien wegen meestal tussen de 700 en 1000 kilogram.
2. Ze hebben een kenmerkende hoge bult op hun rug
Een van de meest opvallende kenmerken van de gaur is de hoge, gespierde bult of kam op zijn schouders en voorste deel van de rug. Deze bult is vooral bij volwassen stieren prominent aanwezig en bestaat uit sterke spieren en verlengde uitsteeksels van de ruggenwervels. Deze structuur ondersteunt waarschijnlijk de zware kop en nek en draagt bij aan hun enorme kracht.
3. Zowel stieren als koeien hebben hoorns
Beide geslachten van de gaur dragen hoorns, hoewel die van de stieren dikker en meer gebogen zijn. De hoorns groeien vanuit de zijkant van de kop, buigen eerst naar buiten en dan naar boven en licht naar binnen, met donkere, puntige uiteinden.
Ze kunnen een spanwijdte van wel 1 tot 1,2 meter bereiken. De hoorns worden gebruikt ter verdediging en bij gevechten tussen stieren om dominantie.
4. Hun vachtkleur varieert van donkerbruin tot bijna zwart
Volwassen gaurs hebben een donkere vacht, variërend van koffiebruin tot roodbruin of zelfs bijna zwart, vooral bij oudere stieren. Opvallend zijn de contrasterende witte tot gelige ‘sokken’ aan de onderkant van hun poten. Pasgeboren kalfjes hebben een lichtere, goudgele vacht die naarmate ze ouder worden donkerder kleurt.
5. Gaurs leven in bosrijke en heuvelachtige gebieden
In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Amerikaanse bizon die op open prairies leeft, zijn gaurs voornamelijk bewoners van bosrijke en heuvelachtige gebieden. Ze geven de voorkeur aan groenblijvende, semi-groenblijvende en vochtige loofbossen, vaak met open plekken en graslanden in de buurt om te grazen. Ze komen voor van zeeniveau tot hoogtes van wel 2800 meter.
6. Het zijn voornamelijk grazers, maar eten ook bladeren
Gaurs zijn herbivoren en hun dieet bestaat voor het grootste deel uit grassen. Ze zijn dus voornamelijk grazers. Ze eten echter ook aanzienlijke hoeveelheden bladeren, twijgen, scheuten, boomschors en fruit, vooral tijdens het droge seizoen wanneer gras schaarser is. Ze zijn dus flexibel en kunnen ook ‘browsen’. Ze hebben, net als andere runderen, een maag met vier compartimenten om taai plantaardig materiaal te verteren.
7. Ze leven in kuddes met een matriarchale structuur
Gaurs zijn sociale dieren die meestal leven in kuddes van 5 tot 12 dieren, hoewel groepen soms wel uit 40 individuen kunnen bestaan. Deze kuddes bestaan voornamelijk uit volwassen koeien, kalveren, en jonge dieren.
De kudde wordt meestal geleid door een oudere, ervaren koe (matriarch). Volwassen stieren leven vaak solitair of vormen kleine vrijgezellengroepen buiten de paartijd. Oudere stieren sluiten zich alleen tijdens de paartijd bij de kuddes aan.
9. Oudere stieren worden vaak solitair
Naarmate gaurstieren ouder worden, verlaten ze vaak de vrijgezellengroepen en gaan ze een meer solitair leven leiden. Ze zoeken alleen de kuddes met koeien op tijdens de paartijd. Deze grote, solitaire stieren zijn bijzonder imposant en kunnen agressief zijn als ze worden benaderd of uitgedaagd.
10. Tijgers zijn hun belangrijkste natuurlijke vijand
Ondanks hun enorme omvang en kracht, hebben volwassen gaurs één belangrijke natuurlijke vijand: de tijger. Tijgers zijn de enige roofdieren die in staat zijn om een volwassen gaur te doden, hoewel dit een riskante onderneming is en ze zich vaker richten op jongere of zwakkere dieren.
Krokodillen kunnen soms ook een bedreiging vormen bij drinkplaatsen, en luipaarden of wilde honden kunnen jonge kalfjes aanvallen.
11. Gaurs maken verschillende geluiden voor communicatie
Gaurs communiceren met elkaar door middel van verschillende geluiden. Ze kunnen een soort helder ‘fluit-snuif’-geluid maken als alarmsignaal, laag loeien om contact te houden binnen de kudde, en stieren maken een luid, resonerend ‘roep’-geluid tijdens de paartijd om vrouwtjes aan te trekken en rivalen uit te dagen.
12. De gaur wordt met uitsterven bedreigd
Helaas staat de gaur op de Rode Lijst van de IUCN als ‘kwetsbaar’ (Vulnerable). De populaties zijn in de afgelopen decennia aanzienlijk afgenomen en gefragmenteerd geraakt. De belangrijkste bedreigingen zijn habitatverlies en -versnippering door ontbossing, landbouw en infrastructuurontwikkeling, stroperij (voor vlees, hoorns en traditionele medicijnen), en ziektes die worden overgedragen door gedomesticeerd vee (zoals runderpest en mond-en-klauwzeer).
13. De ‘Gayal’ is mogelijk een gedomesticeerde gaur
In sommige delen van Noordoost-India, Bangladesh, Myanmar en China leeft een rundersoort genaamd gayal of mithun (Bos frontalis). Men gelooft dat de gayal een gedomesticeerde of semi-gedomesticeerde vorm van de gaur is, hoewel zijn exacte oorsprong nog wordt bediscussieerd. Gayals zijn over het algemeen iets kleiner dan wilde gaurs, hebben rechtere hoorns en een minder ontwikkelde rugbult. Ze worden gehouden voor vlees en ceremoniële doeleinden.
