Reuzenschildpadden spreken tot de verbeelding. Deze langzaam bewegende kolossen, die voornamelijk voorkomen op de Galapagoseilanden en het Aldabra-atol in de Indische Oceaan, zijn levende monumenten van een vervlogen tijdperk.
1. Er zijn verschillende soorten en ondersoorten
De term ‘reuzenschildpad’ verwijst niet naar één enkele soort. De bekendste zijn de Galápagosreuzenschildpadden, die bestaan uit meerdere ondersoorten, elk vaak uniek voor een specifiek eiland of vulkaan. Deze verschillen in schildvorm (zadelrug of koepelvormig) en grootte. Daarnaast is er de Aldabra-reuzenschildpad uit de Seychellen, de enige andere nog levende soort reuzenlandschildpad. Vroeger kwamen ze op veel meer plekken voor.
2. Ze behoren tot de langst levende dieren op aarde
Reuzenschildpadden staan symbool voor een lang leven. Ze worden vaak ouder dan 100 jaar in het wild en in gevangenschap. De exacte maximale leeftijd is moeilijk vast te stellen, maar leeftijden van meer dan 150 jaar zijn goed gedocumenteerd.
Het beroemdste voorbeeld is Jonathan, een Seychellenreuzenschildpad (een ondersoort van de Aldabra) op het eiland Sint-Helena, die momenteel wordt beschouwd als het oudste bekende landdier ter wereld, met een geschatte leeftijd van meer dan 190 jaar.
3. Hun schildvorm is aangepast aan hun omgeving
Op de Galápagoseilanden zie je een duidelijk verband tussen de schildvorm en het leefgebied. Schildpadden op eilanden met weelderige grondvegetatie hebben meestal een koepelvormig schild; ze hoeven hun nek niet ver te strekken om te eten.
Op drogere eilanden met hogere vegetatie (zoals cactussen) hebben de schildpadden vaak een zadelvormig schild, met een opstaande rand aan de voorkant. Dit stelt hen in staat hun nek veel verder omhoog te strekken om bij voedsel te komen.
4. Ze spelen een cruciale rol in het ecosysteem
Als grote herbivoren spelen reuzenschildpadden een cruciale rol in het vormgeven van hun leefomgeving. Door hun graasgedrag houden ze vegetatie kort en creëren ze open gebieden. Ze verspreiden zaden van planten via hun uitwerpselen over grote afstanden, wat helpt bij de regeneratie van de flora. Hun paden door de vegetatie worden ook gebruikt door andere dieren.
5. Ze kunnen maandenlang zonder eten of drinken
Reuzenschildpadden hebben een extreem langzame stofwisseling. Dit stelt hen in staat om lange periodes zonder voedsel of water te overleven, soms wel tot een jaar lang.
Ze slaan vetreserves op in hun lichaam en kunnen water efficiënt vasthouden. Dit vermogen was historisch gezien een nadeel, omdat het zeilers en piraten in staat stelde de schildpadden levend mee te nemen op schepen als verse voedselbron voor lange reizen.
6. Mannetjes zijn aanzienlijk groter dan vrouwtjes
Er is een duidelijk verschil in grootte tussen mannelijke en vrouwelijke reuzenschildpadden. Volwassen mannetjes, vooral bij de Galápagossoorten, kunnen aanzienlijk groter en zwaarder worden dan vrouwtjes.
Een groot mannetje kan meer dan 250 kilogram wegen en een schildlengte van meer dan 1,2 meter hebben. Vrouwtjes blijven meestal kleiner. Mannetjes hebben ook vaak een langere staart en een holler buikschild (plastron) om het paren te vergemakkelijken.
7. Ze maken diepe, grommende geluiden tijdens het paren
Hoewel ze meestal stil zijn, kunnen reuzenschildpadden wel degelijk geluid maken, vooral tijdens de paring. Het mannetje stoot dan vaak luide, diepe, ritmische grom- of brulgeluiden uit. Deze geluiden zijn van verre te horen en maken deel uit van het paringsritueel. Het beklimmen van het vrouwtje is voor het zware mannetje een flinke inspanning, wat de geluidsproductie waarschijnlijk versterkt.
8. De temperatuur bepaalt het geslacht van de jongen
Net als bij veel andere schildpadden en reptielen, wordt het geslacht van de nakomelingen van reuzenschildpadden bepaald door de incubatietemperatuur van de eieren in het nest.
Over het algemeen leiden hogere temperaturen (boven een bepaalde drempel) tot de ontwikkeling van vrouwtjes, terwijl lagere temperaturen resulteren in mannetjes.
9. Ze werden zwaar bejaagd en zijn nog steeds kwetsbaar
In de afgelopen eeuwen zijn reuzenschildpadden massaal bejaagd door walvisvaarders, piraten en kolonisten, die ze gebruikten als voedsel en voor olie. Geïntroduceerde dieren zoals ratten, varkens en geiten vormden ook een grote bedreiging door eieren en jongen te eten of de habitat te vernietigen. H
ierdoor zijn verschillende soorten en ondersoorten uitgestorven. Dankzij intensieve beschermingsmaatregelen herstellen sommige populaties zich langzaam, maar ze blijven kwetsbaar.
10. Charles Darwin bestudeerde ze tijdens zijn reis
De reuzenschildpadden van de Galápagoseilanden speelden een belangrijke rol in de ontwikkeling van Charles Darwins evolutietheorie. Tijdens zijn bezoek aan de eilanden in 1835 observeerde hij de verschillen tussen de schildpadden van de diverse eilanden, met name hun schildvormen. Deze observaties, samen met die van de vinken, droegen bij aan zijn ideeën over adaptieve radiatie en natuurlijke selectie.
Reuzenschildpadden zijn meer dan alleen grote, oude reptielen; ze zijn levende symbolen van veerkracht, aanpassing en de unieke ecosystemen waarvan ze deel uitmaken. Hun trage levensritme herinnert ons aan een ander tijdperk, terwijl hun kwetsbare status ons wijst op het belang van natuurbehoud. Het beschermen van deze magnifieke dieren en hun leefgebied is essentieel om ervoor te zorgen dat toekomstige generaties ze nog steeds kunnen bewonderen.
