Vraag iemand wat hij of zij weet van de struisvogel en waarschijnlijk krijg je als antwoord dat deze vogel zijn kop in het zand steekt als er gevaar dreigt. Hier komt bijvoorbeeld het woord ‘struisvogelpolitiek’ vandaan. Maar laat dat weetje nu net een fabeltje zijn! We vertellen je in dit artikel hoe het wel zit, plus nog acht andere weetjes over de struisvogel.
Grootste, snelste én zwaarste (loop)vogel
Dat de struisvogel in veel opzichten een unieke vogel is, dat wordt je na het lezen van deze weetjes wel duidelijk. We beginnen met het feit dat de struisvogel de grootste en ook zwaarste vogel ter wereld is.
Mannetjes, te herkennen aan hun zwart-witte verenpak, worden gemiddeld tussen de 1.80 en 2.10 meter hoog, al zijn er uitschieters bekend van dieren die wel 2,75 meter hoog werden. Ze wegen maximaal 155 kilo. Vrouwelijke struisvogels zijn kleiner en wegen minder (maximaal 1.90 meter en 110 kilo) en hebben een grijsbruin verendek.
De struisvogel houdt ook het record van snelste loopvogel in handen (of vleugels), net zoals dat van het snelste landdier op twee poten. In een sprintje kan hij een snelheid van 70 kilometer per uur bereiken, terwijl hij enorme stappen neemt van 3,5 meter per keer! Een half uurtje met 45 à 50 kilometer per uur door het landschap cruisen is ook geen probleem voor deze grote loopvogel.
Ze steken hun kop niet in het zand!
De fabel dat struisvogels hun kop in het zand steken bij gevaar achtervolgd ze al meer dan 2.000 jaar. De Romeinse filosoof Plinius de Oudere schreef over deze domme dieren die hun koppen in het zand stoppen en dachten dat ze hierdoor onzichtbaar werden. Hier klopt uiteraard niks van. Ze leggen tijdens het slapen wel hun kop op de grond waardoor het van een afstand kan lijken of ze hun kop in het zand begraven.
Maar zijn ze dom?
Voor zo’n grote vogel heeft de struisvogel maar kleine hersenen. Ze zijn ongeveer even groot als een walnoot. Dan is er ook nog het fabeltje dat ze hun kop in het zand steken bij gevaar, en zelfs in de bijbel staat dat het dier dom is. Maar is dit ook echt zo? Dit zijn dieren die al vele duizenden jaren overleven in een wereld vol met roofdieren. Ze zijn ook dapper. Wanneer een roofdier haar nest aanvalt rennen ze hard weg, dit lijkt laf, maar wat ze juist doen is het roofdier weglokken van het nest.
Naaste familie
De struisvogel (Struthio camelus) is de enige overlever van de familie Struthionidae. Maar als we een treetje hoger kijken op de taxonomische ladder komen we bij de orde der struisvogelachtigen. Hier vinden we onder andere de emoe, de nandoe en de Nieuw-Zeelandse kiwi. Die laatste vertoont weinig uiterlijke overeenkomsten met de struisvogel, maar is wel een echte loopvogel.
Leefgebied van de struisvogel (ondersoorten)
De wetenschappers zijn er nog niet helemaal over uit hoe de struisvogelfamilie is ingedeeld. Sommigen vinden dat Struthio camelus (gewone struisvogel) en Struthio molybdophanes (Somalische struisvogel) twee aparte soorten zijn, anderen rekenen die laatste tot een van de ondersoorten. Andere ondersoorten zijn de Noord-Afrikaanse struisvogel, de Zuid-Afrikaanse struisvogel, de Oost-Afrikaanse struisvogel en de Arabische struisvogel (uitgestorven).
Oorspronkelijk leefde de struisvogel in grote delen van Afrika en Arabië, maar de Arabische ondersoort is ondertussen uitgestorven. De struisvogel komt nu alleen nog voor in bepaalde delen van Afrika, namelijk in de Sahel, Oost-Afrika, in het gebied ten zuiden van de Sahara en in het zuidwesten. Wanneer de voortplantingstijd aanbreekt krijgen de nek en poten van de mannetjes een ander kleurtje.
De Somalische struisvogel is hier de vreemde eend in de bijt. Zijn poten en nek zijn altijd al een beetje blauw van kleur, maar kleuren in de paartijd zelfs helderblauw en op zijn schenen valt een rode streep waar te nemen. De nekken en poten van de overige ondersoorten kleuren in de voortplantingstijd oranjeroze of rood.
Fight, flight or freeze
Een struisvogel kan zich op drie manieren verdedigen, en zijn kop in het zand steken is er daar dus niet één van. Wat de struisvogel wel soms doet, is in een kuil gaan zitten en zijn hoofd en nek plat op de grond leggen. Een soort imitatie van een verdorde graspol. Een ander verdedigingsmechanisme van de struisvogel is zo hard mogelijk wegrennen, maar als hij geen vluchtweg ziet, kan hij altijd nog zijn ijzersterke poten gebruiken om een stevige trap uit te delen. En niet alleen de enorme kracht in de poten kan een behoorlijke verwonding aanrichten, de gemene nagel aan het einde van een van de twee tenen is ook geen pretje om mee in aanraking te komen. In theorie zou een struisvogeltrap zelfs een mens kunnen doden. Nu ziet een struisvogel ons niet als een smakelijk hapje, maar een dier in het nauw maakt rare sprongen. Er is zelfs een speciale wikiHow-pagina over hoe je een ontmoeting met een struisvogel overleeft. Een beetje uit de buurt blijven maar dus!
Een struisvogel kan niet vliegen
De struisvogel houdt graag beide poten op de grond. Hij kan ook niet anders, want zijn gewicht en de structuur van zijn verendek verhinderen hem om te vliegen. De veren van een struisvogel zijn losjes van structuur en de lucht gaat er gewoon doorheen. Ook ontbreekt bij de struisvogel het borstbeen, terwijl bij vliegende vogels aan dit bot bepaalde spieren bevestigt zijn. Alsof dat nog niet genoeg reden is om op de grond te blijven, zijn de botten van een struisvogel niet hol, wat bijdraagt aan de hoeveelheid kilo’s die een struisvogel meedraagt.
Een van de weinige vogelsoorten met een penis
Je staat er waarschijnlijk niet dagelijks bij stil, maar er zijn maar weinig mannelijke vogels met een penis. Naar schatting heeft maar 3 procent van de vogelsoorten er een, waaronder eenden en dus de struisvogel.
Eén groot nest
Struisvogels leven het hele jaar door samen als paartje of in een (kleine) groep. Wanneer de paringstijd aanbreekt, is het mannetje verantwoordelijk voor het maken van het nest. Nou ja, nest, hij schraapt wat grond weg. Mochten er meerdere mannetjes in de groep zijn, dan gaan ze eerst een robbertje vechten om de vrouwtjes. Dan volgt er een baltsdans en vormt het mannetje een harem met zo’n twee tot zeven vrouwtjes, al zijn er ook ambitieuze struisvogels die een harem van wel achttien dames hebben.
Het alfavrouwtje legt als eerste haar tien tot vijftien eieren in het nest, op het beste plekje. Daarna volgen de andere vrouwtjes. Het alfavrouwtje is naast het mannetje de enige die op het nest mag broeden. Zij doet dit overdag, terwijl het mannetje de nachtdienst voor zijn rekening neemt. Een prima verdeling, want de kleuren van hun verenpak zijn hierop aangepast. Na 40 à 45 dagen komen de jonge struisvogels uit hun ei.
Eitje bij het ontbijt?
Het vlees van de struisvogel is eetbaar, net zoals de eieren. Maar hier heb je wel een behoorlijke maaltijd aan. Een struisvogelei weegt namelijk zo’n 1,5 kilo!
