Haaien hebben in de loop der jaren een angstaanjagende reputatie gekregen, grotendeels dankzij griezelfilms Hoewel haaien aanvallen soms voorkomen, zijn deze roofdieren vaak veel minder agressief dan ze worden afgeschilderd. Films zoals Jaws en The Meg hebben ons beeld van haaien sterk beïnvloed en zitten vol mythen en overdrijvingen over het gedrag van deze dieren. Hier zijn 10 van de meest voorkomende mythen over haaien die door films en popcultuur worden verspreid, en wat de realiteit werkelijk is.
1. Mythe: Een haai in de neus slaan is de beste manier om jezelf te redden
De mythe: Als je wordt aangevallen door een haai, is het slaan op zijn neus de beste manier om hem af te schrikken en te ontsnappen.
De realiteit: Een haai op zijn neus slaan om te ontsnappen is geen goed idee. De neus van een haai bevat gevoelige electro-receptoren die ze helpen om prooien te detecteren. Door op de neus te slaan, zou je deze receptoren kunnen activeren, wat de haai eerder kan aanmoedigen dan afschrikken. Beter is het om een object, zoals een stok of een rots, te gebruiken om de haai weg te duwen. Als je geen ander keus hebt dan fysiek contact te maken, richt je dan op kwetsbare plekken zoals de ogen of kieuwen, maar vermijd de neus en mond.
2. Mythe: Haaien kunnen een druppel bloed van kilometers afstand ruiken
De mythe: Haaien kunnen een enkele druppel bloed in het water ruiken van kilometers ver weg.
De realiteit: Haaien staan bekend om hun uitstekende reukvermogen, maar het idee dat ze een druppel bloed van kilometers afstand kunnen ruiken, is toch wel een overdrijving. Hoewel hun reukvermogen honderden keren beter is dan dat van mensen, kunnen ze bloed slechts op relatief korte afstanden detecteren. Daarnaast verschilt het reukvermogen per haaiensoort, en de stromingen in de oceaan kunnen ook invloed hebben op hoe ver ze iets kunnen ruiken.
3. Mythe: Grote witte haaien zijn de dodelijkste haaiensoort
De mythe: Grote witte haaien zijn de meest agressieve en gevaarlijke haaiensoort.
De realiteit: Hoewel de grote witte haai betrokken is geweest bij veel aanvallen op mensen, is hij niet per se de gevaarlijkste haaiensoort. Jacques Cousteau, de beroemde oceanograaf, noemde de oceanische witpunthaai als de gevaarlijkste soort. Deze haaien staan bekend om hun agressie tegenover mensen, vooral als ze worden geprovoceerd. Toch zijn haaien over het algemeen niet geïnteresseerd in mensen als prooi, en veel soorten, inclusief de grote witte haai, vermijden meestal menselijk contact.
4. Mythe: Alle haaien zijn gevaarlijk voor mensen
De mythe: Elke haaiensoort is gevaarlijk voor mensen en zal aanvallen als hij de kans krijgt.
De realiteit: Hoewel haaien gevaarlijk kunnen zijn wanneer ze aanvallen, zijn de meeste soorten niet gevaarlijk voor mensen. Mensen staan niet op het dieet van een haai, en de meeste haaien geven de voorkeur aan kleinere prooien zoals vissen en schaaldieren. Veel haaienaanvallen op mensen zijn te wijten aan verwarring; een haai kan een menselijk ledemaat verwarren met een prooi. Bovendien kunnen de meeste haaiensoorten geen mensen kwaad doen. Van de honderden haaiensoorten zijn slechts ongeveer twaalf betrokken geweest bij aanvallen op mensen. Sommige haaien, zoals de walvishaai, voeden zich uitsluitend met plankton, terwijl andere, zoals de gehoornde haai, maar 1,2 meter lang worden en ongevaarlijk zijn.
5. Mythe: Haaien moeten constant zwemmen om te overleven
De mythe: Haaien moeten constant blijven zwemmen, anders zullen ze sterven omdat ze geen zuurstof meer krijgen.
De realiteit: Het is waar dat sommige haaiensoorten, zoals de grote witte haai, moeten blijven zwemmen om water over hun kieuwen te laten stromen en zuurstof op te nemen. Maar niet alle haaien functioneren op deze manier. Soorten zoals de verpleegsterhaai en tijgerhaai gebruiken hun spieren om water door hun kieuwen te pompen, waardoor ze op de zeebodem kunnen rusten zonder te hoeven zwemmen. Sommige soorten hebben meerdere ademhalingsmethoden, zodat ze zowel kunnen ademen door te zwemmen als door stil te blijven.
6. Mythe: Haaien slepen hun slachtoffers onder water
De mythe: Haaien trekken hun slachtoffers onder water om hen een langzame, pijnlijke dood te bezorgen.
De realiteit: Hoewel haaien mensen soms onder water kunnen trekken tijdens een aanval, is het niet hun bedoeling om hun prooi te laten lijden. Wetenschappers hebben ontdekt dat grote witte haaien, die vaak in films voorkomen, mensen vaak loslaten na één hap. Dit komt waarschijnlijk doordat de haai nieuwsgierig is, maar na een hap snel de interesse verliest. Wanneer haaien op echte prooien jagen, zoals zeehonden, doen ze dit door snel toe te slaan en hun prooi in één keer op te eten, zonder hen langzaam onder water te slepen. Scènes waarin mensen door haaien onder water worden gesleept, zijn toegevoegd voor dramatisch effect.
7. Mythe: Haaien zijn wraakzuchtig
De mythe: Haaien hebben een wraakzuchtige natuur en zullen op zoek gaan naar mensen die hen of andere haaien schade hebben berokkend.
De realiteit: Films zoals Jaws: The Revenge laten zien hoe dezelfde haai steeds opnieuw dezelfde mensen aanvalt om wraak te nemen, maar in werkelijkheid werkt het niet zo. Wanneer een haai een mens aanvalt, is dat meestal het gevolg van nieuwsgierigheid of verwarring, niet vanwege wraak. Er zijn geen gevallen bekend waarin een haai een specifieke persoon volgt om wraak te nemen.
8. Mythe: Haaien hebben geen natuurlijke vijanden
De mythe: Haaien staan bovenaan de voedselketen en hebben geen natuurlijke vijanden.
De realiteit: Hoewel veel haaiensoorten aan de top van de voedselketen staan, hebben ze wel vijanden. Kleinere haaien worden vaak opgegeten door grotere zeedieren zoals orka’s, krokodillen, zeeleeuwen en andere haaien. Echter, de grootste bedreiging voor haaien zijn mensen. Mensen jagen op haaien voor hun vinnen, vlees, huid en organen. Haaienvinnensoep is een van de meest voorkomende redenen waarom haaien worden gevangen en gedood, en haaien hebben vaak meer te vrezen van mensen dan andersom.
9. Mythe: Megalodons bestaan nog steeds
De mythe: Megalodons, de grootste haaien die ooit hebben geleefd, zwerven nog steeds rond in de diepe oceanen.
De realiteit: Wetenschappers hebben vastgesteld dat megalodons al lang uitgestorven zijn. Als megalodons nog zouden bestaan, we bewijs zouden hebben gevonden, zoals enorme bijtsporen op grote zeedieren of gigantische tanden op de oceaanbodem. Bovendien leefden megalodons in warm water, dus ze zouden niet overleven in de koude diepten van de oceanen waar ze in films vaak worden afgebeeld.
