De kalkoen (Meleagris gallopavo) is vooral bekend als lekker hapje tijdens de feestdagen. Maar deze vogel heeft veel meer te bieden dan zijn culinaire reputatie. Met zijn bijzondere uiterlijk, sociale gedrag en verrassende vaardigheden verdient de kalkoen een plek in de schijnwerpers. Hier zijn 14 fascinerende weetjes over de kalkoen.
1. Oorspronkelijk uit Noord-Amerika
De kalkoen is inheems in Noord-Amerika, waar hij al eeuwenlang door inheemse volkeren werd gedomesticeerd. Wilde kalkoenen komen nog steeds in grote aantallen voor in de bossen van de Verenigde Staten en Mexico.
2. De Engelse naam ‘Turkey’ heeft niks met Turkije te maken
De kalkoen heeft niets met het land Turkije te maken, hoewel zijn Engelse naam (turkey) daarop lijkt te wijzen. In Nederland kreeg hij de naam ‘kalkoen’ omdat men dacht dat de vogel oorspronkelijk uit Calicut (India) kwam. Dit is een goed voorbeeld van hoe misverstanden over de oorsprong van dieren tot namen hebben geleid.
3. Mannetjes worden ‘gobblers’ genoemd
Mannelijke kalkoenen staan bekend als ‘gobblers’ vanwege het unieke geluid dat ze maken. Dit ‘gobble-gobble’-geluid wordt gebruikt om vrouwtjes aan te trekken en andere mannetjes af te schrikken. Het kan over lange afstanden worden gehoord, vooral tijdens het broedseizoen.
4. Een indrukwekkende staart
De staart van een mannelijke kalkoen, vaak ‘waaiervormig‘ genoemd, is een van zijn meest opvallende kenmerken. Tijdens de paringsdans zet hij zijn staartveren op om indruk te maken op de vrouwtjes en zijn dominantie te tonen aan rivalen.
5. Ze kunnen vliegen (als ze niet te zwaar zijn)
Hoewel gedomesticeerde kalkoenen door hun gewicht meestal niet kunnen vliegen, kunnen wilde kalkoenen verrassend goed vliegen. Ze bereiken snelheden van 90 kilometer per uur over korte afstanden en slapen vaak in bomen om aan roofdieren te ontsnappen.
6. Kalkoenen zijn sociale dieren
Kalkoenen zijn erg sociaal en leven in groepen, die vaak ‘rafels’ worden genoemd. Binnen deze groepen ontwikkelen ze hiërarchieën, waarbij dominante mannetjes en vrouwtjes de leiding nemen. Sociale interacties spelen een belangrijke rol in hun dagelijks leven.
7. Ze hebben een uitstekend gezichtsvermogen
Kalkoenen hebben uitstekend zicht en een breed gezichtsveld, dankzij hun zijdelings geplaatste ogen. Dit helpt hen om roofdieren zoals coyotes en roofvogels snel te detecteren. Hun zicht is drie keer scherper dan dat van mensen, en ze kunnen zelfs ultraviolet licht waarnemen.
8. Ze veranderen van kleur
De huid van een mannelijke kalkoen, vooral op zijn kop en nek, kan van kleur veranderen afhankelijk van zijn stemming. Tijdens opwinding of agressie worden de huid en de opvallende ‘lel’ (de vlezige flap boven zijn snavel) vaak fel rood, blauw of wit.
9. Ze communiceren op veel manieren
Kalkoenen zijn zeer communicatief en maken meer dan 20 verschillende geluiden, waaronder de kenmerkende ‘gobble’, maar ook klokken, piepjes en waarschuwingsroepen. Deze geluiden worden gebruikt om met soortgenoten te communiceren en potentiële bedreigingen aan te geven.
10. Kalkoenen hebben borstharen
Volwassen mannelijke kalkoenen hebben vaak een bos harde borstharen, die ook wel een ‘baard’ wordt genoemd. Deze haren kunnen tot 30 centimeter lang worden en groeien gedurende hun hele leven.
11. Ze zijn sneller op de grond dan je denkt
Wilde kalkoenen kunnen niet alleen vliegen, maar ook snel rennen. Ze halen snelheden tot 30 kilometer per uur, wat hen helpt om roofdieren te ontwijken. Dit maakt hen verrassend behendig voor hun grootte.
12. Het vrouwtje kiest de meest indrukwekkende partner
Bij kalkoenen zijn de vrouwtjes, ook wel hennen genoemd, verantwoordelijk voor de partnerkeuze. Ze kiezen vaak mannetjes met de meest indrukwekkende waaiers, kleuren en paringsdansen, omdat dit wijst op genetische gezondheid en kracht.
14. Ze kunnen een meer dan 10 jaar oud worden
Hoewel veel gedomesticeerde kalkoenen niet oud worden vanwege hun gebruik in de voedselindustrie, kunnen wilde kalkoenen in de natuur een leeftijd van meer dan 10 jaar bereiken. Hun gemiddelde levensduur wordt echter vaak beïnvloed door roofdieren en omgevingsfactoren.
15. De bijzondere lel van de kalkoen
De lel van een kalkoen, die als een zachte huidflap boven de snavel hangt, heeft specifieke functies.
Bij mannetjes zwelt de lel op en verandert hij van kleur (vaak fel rood of blauw) wanneer ze opgewonden of agressief zijn, bijvoorbeeld tijdens de balts of bij het verdedigen van hun territorium. Dit maakt de lel een belangrijk communicatiemiddel en een manier om indruk te maken op vrouwtjes of rivalen af te schrikken. Hoe groter en kleurrijker de lel, hoe indrukwekkender het mannetje in de ogen van de hennen.
