In de natuur zijn het meestal de vrouwtjes die de jongen dragen en baren. Maar de natuur zit vol verrassingen! Er is een fascinerende groep dieren waarbij de rollen volledig zijn omgedraaid en de mannetjes de taak van de zwangerschap op zich nemen. Deze papa’s dragen de eitjes bij zich tot ze uitkomen. Duik mee in de wondere wereld van mannelijke zwangerschap met deze 7 bijzondere voorbeelden.
1. Zeepaardjes zijn de bekendste zwangere papa’s
Het meest iconische voorbeeld van mannelijke zwangerschap is ongetwijfeld het zeepaardje. Tijdens de paring deponeert het vrouwtje haar eitjes via een legbuis (ovipositor) in een speciale broedbuidel op de buik van het mannetje. Deze buidel lijkt een beetje op de buidel van een kangoeroe.
Eenmaal in de buidel bevrucht het mannetje de eitjes. De binnenkant van de buidel is rijk aan bloedvaten en functioneert als een soort baarmoeder. Het voorziet de embryo’s van zuurstof en voedingsstoffen en reguleert de zoutbalans. Het mannetje draagt de eitjes wekenlang met zich mee, afhankelijk van de soort en de watertemperatuur.
Wanneer de jongen volledig ontwikkeld zijn, perst het mannetje ze met krachtige samentrekkingen van de buidel naar buiten. Dit lijkt op een bevalling en kan uren duren, waarbij soms honderden kleine zeepaardjes worden ‘geboren’.
2. Zeenaalden dragen eitjes op hun buik of staart
Zeenaalden zijn nauwe verwanten van zeepaardjes en kennen ook mannelijke zwangerschap, maar vaak op een iets andere manier. Veel zeenaaldmannetjes hebben geen volledig gesloten broedbuidel zoals zeepaardjes.
Bij sommige soorten hecht het vrouwtje de eitjes aan een speciale strook huid op de buik of staart van het mannetje. Bij andere soorten ontwikkelen zich huidflappen die de eitjes gedeeltelijk of volledig bedekken, soms lijkend op een open buidel. Het mannetje bevrucht de eitjes en draagt ze bij zich tot ze uitkomen, waarbij hij ze ook beschermt en van zuurstof voorziet.
3. Pipefish
Ook de Piperfish is een groep binnen de zeenaaldenfamilie. Sommige soorten hebben slechts een licht gegroefd gebied op hun buik waar de eitjes aan kleven, terwijl anderen geavanceerdere buidelstructuren hebben. Het mannetje beschermt de eitjes en zorgt vaak voor ventilatie door met zijn lichaam te bewegen.
4. Zeedraken hebben kleurrijke ‘broedpatches’
De prachtige zeedraken, zoals de grote rafelvis (Phycodurus eques) en de wiervis (Phyllopteryx taeniolatus), zijn eveneens familie van de zeepaardjes. Ook hier draagt het mannetje de eitjes. Het vrouwtje legt haar felroze eitjes op een speciale broedplek (‘brood patch’) onder de staart van het mannetje.
Deze broedplek bestaat uit kleine ‘cupjes’ waarin de eitjes perfect passen. Het mannetje bevrucht ze en draagt ze ongeveer een maand bij zich tot de kleine zeedraakjes uitkomen. Zijn camouflage tussen het zeewier helpt de eitjes te beschermen.
5. Sommige muilbroedende vissen dragen eitjes in hun mond
Hoewel technisch gezien geen ‘zwangerschap’, is muilbroeden een andere vorm waarbij mannetjes de zorg voor de eitjes op zich nemen. Bij sommige soorten cichliden en zeekatten (zoals de kardinaalbaarzen), neemt het mannetje de bevruchte eitjes in zijn mond en houdt ze daar totdat ze uitkomen. Hij eet gedurende deze periode niet en beschermt de eitjes tegen roofdieren.
6. Waarom nemen mannetjes de zorg over?
De evolutionaire reden achter mannelijke zwangerschap en intensieve broedzorg bij deze vissen is complex. Theorieën suggereren dat het de voortplantingssnelheid kan verhogen (vrouwtje kan eerder nieuwe eitjes maken), dat het de overlevingskans van de jongen verhoogt, of dat het mannetje zo zeker is van zijn vaderschap. Het laat zien dat de natuur flexibele oplossingen heeft voor voortplanting.
