Geleedpotigen, bestaande uit ongewervelde dieren met exoskeletten, gelede poten en gesegmenteerde lichamen, zijn verreweg de meest voorkomende dieren op aarde. In dit artikel lees je 10 weetjes over deze veelzijdige en alomtegenwoordige dierengroep, van hun indrukwekkende diversiteit tot hun cruciale rol in de natuur.
De vier hoofdfamilies van geleedpotigen
Natuurkenners verdelen moderne geleedpotigen in vier grote groepen: cheliceraten (waaronder spinnen, mijten, schorpioenen en degenkrabben), kreeftachtigen (waaronder kreeften, krabben, garnalen en andere zeedieren), hexapoden (voornamelijk insecten) en myriapoden (zoals duizendpoten en miljoenpoten). Er bestaat ook een grote familie van uitgestorven geleedpotigen, de trilobieten, die het mariene leven domineerden tijdens het latere Paleozoïcum.
Geleedpotigen vormen 80 procent van alle diersoorten
Hoewel ze misschien niet groot zijn, overtreffen geleedpotigen in soortenaantal veruit hun gewervelde neven. Er leven ongeveer vijf miljoen soorten geleedpotigen op aarde, tegenover ongeveer 50.000 gewervelde soorten. De meeste van deze geleedpotigen zijn insecten, de meest gevarieerde groep binnen de geleedpotigen.
Geleedpotigen zijn een monofyletische groep
Hoe nauw verwant zijn trilobieten, cheliceraten, myriapoden, hexapoden en kreeftachtigen? Recente moleculaire bewijzen tonen aan dat alle geleedpotigen zijn geëvolueerd van een gemeenschappelijke voorouder die waarschijnlijk in de oceanen zwom tijdens de Ediacaraanse periode.
Exoskelet van geleedpotigen is samengesteld uit chitine
In tegenstelling tot gewervelden hebben geleedpotigen geen intern skelet maar een exoskelet dat voornamelijk bestaat uit het eiwit chitine. Chitine is stevig, maar niet stevig genoeg om miljoenen jaren van evolutionaire strijd te weerstaan; daarom vullen veel mariene geleedpotigen hun chitine exoskeletten aan met calciumcarbonaat, dat ze uit zeewater halen.
Alle geleedpotigen hebben gesegmenteerde lichamen
Geleedpotigen hebben een modulaire lichaam, bestaande uit het hoofd, de thorax en het abdomen. Segmentatie is een van de briljantste ideeën van de evolutie, omdat het de basis vormt waarop natuurlijke selectie werkt; een extra paar poten in het abdomen of een paar antennes minder op het hoofd kan het verschil betekenen tussen uitsterven en overleven voor een bepaalde geleedpotigensoort.
Geleedpotigen vervellen
Alle geleedpotigen moeten op zijn minst één keer in hun leven vervellen om groei of verandering mogelijk te maken. Dit proces heet ‘ecdysis‘. Tussen het vervellen en de vorming van een nieuw exoskelet is de geleedpotige zacht, kneedbaar en bijzonder kwetsbaar.
De meeste geleedpotigen hebben samengestelde ogen
Een deel van wat geleedpotigen hun onheilspellend buitenaardse uiterlijk geeft, is hun samengestelde ogen, die bestaan uit talloze kleinere oogachtige structuren. Bij de meeste geleedpotigen zijn deze ogen gepaard, maar bij spinnen zijn de ogen op allerlei bizarre manieren gerangschikt.
Alle geleedpotigen ondergaan metamorfose
Metamorfose is het biologische proces waarbij een dier zijn fysiologie radicaal transformeert. Bij alle geleedpotigen ondergaat de onvolwassen vorm, de larve, op enig moment in zijn levenscyclus een metamorfose om volwassen te worden.
De meeste geleedpotigen leggen eieren
Gezien de enorme (en nog steeds niet ontdekte) diversiteit binnen de koninkrijken van de kreeftachtigen en insecten, is het onmogelijk om te generaliseren over deze geleedpotigen. Het merendeel van de geleedpotigen legt eieren, en de meeste soorten bestaan uit herkenbare mannetjes en vrouwtjes.
Geleedpotigen zijn een essentieel onderdeel van de voedselketen
Geleedpotigen liggen aan de basis van de meeste ecologische systemen, vooral in de diepe oceaan. Zelfs de toppredatoren van de wereld, mensen, vertrouwen cruciaal op geleedpotigen: kreeften, mosselen en garnalen zijn een basisvoedsel over de hele wereld, en zonder de bestuiving van planten en gewassen door insecten zou onze landbouweconomie instorten.
