Met een opvallend pantser van schubben en een tong die meer dan 40 cm lang kan zijn, is de pangolin, ook wel bekend als het schubdier, een bijzondere verschijning in het dierenrijk. Deze dieren spelen een cruciale rol in hun omgeving door te zorgen voor natuurlijke ongediertebestrijding, waarbij ze jaarlijks tot 70 miljoen insecten consumeren. Daarnaast dragen ze bij aan de gezondheid van het ecosysteem door de bodem te beluchten en voedingsstoffen te verspreiden tijdens hun zoektocht naar voedsel.
Veel mensen weten dit niet, maar pangolins zijn de meest verhandelde zoogdieren ter wereld. Tussen 2010 en 2015 werd er jaarlijks 20 ton aan pangolins en hun lichaamsdelen internationaal verhandeld, volgens TRAFFIC.
Tijd om 20 weetjes over de Pangolin op een rij te zetten:
De unieke schubben van de pangolin
Pangolins zijn de enige zoogdieren ter wereld die bedekt zijn met harde, overlappende schubben. Deze schubben, die maar liefst 20% van het lichaamsgewicht van de pangolin uitmaken, lijken meer op dennenappels dan op de schubben van reptielen. Ze vormen een pantser dat hen beschermt tegen roofdieren. De schubben zijn gemaakt van keratine, hetzelfde eiwit dat ook in menselijke nagels, haar en de klauwen van andere dieren voorkomt. Bij de geboorte zijn deze schubben zacht, maar naarmate de pangolin ouder wordt, worden ze hard en vormen ze een effectief verdedigingsmechanisme.
Een pantser tegen roofdieren
In gevaarlijke situaties rolt een pangolin zich op tot een gepantserde bal, vergelijkbaar met een egel. Dit gedrag beschermt hun zachte, harige buiken en verbergt hun gezicht onder hun staart. Hoewel hun schubben scherp zijn en extra bescherming bieden, beschermt deze tactiek hen helaas niet tegen mensen, die de opgerolde pangolin eenvoudig kunnen oppakken.
Zelfs grote roofdieren vinden het moeilijk om door het pantser van de pangolin heen te bijten. De verdedigingsstrategie van zich oprollen in een strakke bal, gecombineerd met de scherpe schubben, kan de mond van roofdieren beschadigen en hen uiteindelijk ontmoedigen om de aanval voort te zetten.
Lopen op de achterpoten
Pangolins zijn in staat om op hun achterpoten te lopen, met hun voorpoten en staart van de grond voor balans. Dit unieke vermogen is te danken aan hun lange, gekromde, krachtige klauwen, die minder efficiënt zijn voor wandeling op alle vieren. Pangolins staan vaak op hun achterpoten om de lucht op te snuiven en hun omgeving te verkennen.
Prehistorisch bestaan
Pangolins worden beschouwd als prehistorische dieren en leven al bijna 80 miljoen jaar op aarde. Oorspronkelijk dacht men dat ze tot de Xenarthra-familie behoorden, net als miereneters, luiaards en gordeldieren. Recente studies suggereren echter dat ze dichter bij de Carnivora-familie staan, waartoe ook hyena’s, beren en wolven behoren.
Tong zo lang als hun lichaam
De tong van een pangolin kan net zo lang zijn als zijn lichaam, tot wel 40 cm lang. Deze lange, dunne tong is extreem plakkerig, waardoor pangolins mieren en termieten kunnen verzamelen met opmerkelijke precisie wanneer ze in insectentunnels graven.
Geen tanden nodig
Een pangolin heeft geen tanden; die zijn overbodig voor hun dieet van kleine insecten zoals mieren en termieten. Ze gebruiken hun krachtige voorpoten en scherpe klauwen om termietenheuvels te verstoren, of om bomen te beklimmen en in de aarde te graven.
Oorsprong van de naam
De naam ‘pangolin’ komt van het Maleise woord ‘pengguling’, wat ‘oprollen’ betekent. Dit is een directe verwijzing naar hun vermogen om zich op te rollen tot een bal als verdedigingsmechanisme tegen bedreigingen.
Een stinkend verdedigingsmechanisme
Pangolins beschikken over een bijzondere vorm van verdediging: ze kunnen een stinkende chemische stof afscheiden, vergelijkbaar met de geur van stinkdieren. Hoewel ze deze vloeistof niet naar roofdieren kunnen spuiten, gebruiken ze het om zichzelf te verdedigen en hun territorium te markeren. Deze geur is een extra middel in hun arsenaal om roofdieren af te schrikken, naast hun fysieke verdedigingsmechanismen.
Meester klimmers met grijpstaarten
Sommige soorten pangolins hebben grijpstaarten, die het hen mogelijk maken om in bomen te hangen en met behendigheid te klimmen. Vooral de langstaartpangolin brengt veel tijd door in de bomen, waarbij ze hun unieke staart gebruiken als een extra ledemaat om zich vast te houden.
Stenen voor de spijsvertering
Pangolins slikken kleine steentjes in om hun spijsvertering te verbeteren. Deze stenen helpen bij het vermalen van het voedsel in hun maag, op een manier die vergelijkbaar is met sommige reptielen, zoals krokodillen. Dit proces is essentieel voor het efficiënt afbreken van mieren en termieten.
Bescherming tegen indringers
Tijdens het voeden kunnen pangolins hun oren en neusgaten samentrekken om te voorkomen dat insecten binnendringen. Dit stelt hen in staat om diep in termietenheuvels te graven zonder last te hebben van indringende insecten.
Ultieme plaagbestrijder
Een pangolin consumeert jaarlijks meer dan 70 miljoen insecten. Met een gemiddelde van ongeveer 200.000 insecten per dag fungeren deze dieren als natuurlijke plaagbestrijders, wat bijzonder gunstig is voor de landbouw en het beheersen van insectenpopulaties.
vertrouwen op geur en gehoor
Pangolins hebben kleine ogen en een slecht zicht, waardoor ze sterk afhankelijk zijn van hun reuk- en gehoorzin. Deze zintuigen stellen hen in staat om zowel prooien als roofdieren in hun nabijheid te detecteren.
Baby pangolins rijden mee
Jonge pangolins rijden mee op de rug van hun moeder door zich vast te klampen aan haar schubben. Deze eerste uitstapjes naar de buitenwereld beginnen rond de leeftijd van 4 weken, waarbij de kleintjes veiligheid en mobiliteit vinden op de rug van hun moeder.
Illegale handel
Pangolins zijn de meest illegaal verhandelde wilde dieren ter wereld, waarbij elke vijf minuten een pangolin gestroopt wordt. Deze illegale handel wordt voornamelijk gedreven door de vraag uit het Verre Oosten, met name China en Vietnam, waar hun vlees als een delicatesse wordt beschouwd en hun schubben worden gebruikt in de traditionele geneeskunde.
De illegale handel in pangolins wordt geschat op ongeveer 19 miljard dollar per jaar. De gemiddelde pangolin wordt door stropers verkocht voor honderden dollars, wat veel meer is dan het maandloon van vele inwoners van bijvoorbeeld Indonesië.
Medicinale mythen
Ondanks het geloof van 70% van de Chinese burgers in de medicinale waarde van pangolinproducten, is er geen wetenschappelijk bewijs dat hun schubben of vlees enige geneeskrachtige eigenschappen hebben. Toch worden in de traditionele Chinese geneeskunde pangolinbloed en -lichaamsdelen gebruikt voor een verscheidenheid aan behandelingen.
Traditionele geneeskunde
In Nigeriaanse traditionele Yoruba-medicijn worden pangolins gebruikt om ‘onzichtbaarheid mogelijk te maken’. Een studie toonde aan dat ze ingezet worden voor het genezen van 42 verschillende aandoeningen, variërend van onvruchtbaarheid en maagzweren tot het afweren van ongeluk of kwade krachten.
Levensduur in gevangenschap
Helaas overleeft 70% van de pangolins niet langer dan een jaar in gevangenschap. Commerciële fokprogramma’s blijken moeilijk vanwege de gespecialiseerde diëten en extreme gevoeligheid van pangolins voor stress veroorzaakt door gevangenschap.
Op de rand van uitsterven
Alle acht soorten pangolins staan op het randje van uitsterven door illegale jacht en stroperij. Hoewel exacte aantallen onbekend zijn, duidt de zeldzaamheid van waarnemingen in het wild, gecombineerd met het massale volume van de illegale handel, erop dat ze snel op weg zijn naar uitsterving.