In de gevaarlijke natuur hebben dieren allerlei manieren ontwikkeld om aan roofdieren te ontkomen. Een van de meest bizarre en opvallende verdedigingsstrategieën is het vermogen om het eigen lichaam op te blazen. Door zich plotseling groter te maken, lijken deze dieren moeilijker door te slikken of intimiderender voor de aanvaller.
1. De kogelvis: Kampioen in opblazen
Kogelvissen (familie Tetraodontidae) zijn de absolute experts in opblazen. Wanneer ze zich bedreigd voelen, slikken ze razendsnel grote hoeveelheden water (of lucht, als ze boven water zijn) in, waardoor hun extreem elastische maag enorm uitzet. Hun lichaam verandert in een bijna perfecte, gespannen bal, vaak bedekt met stekels die nu rechtop staan.
Dit maakt het voor een roofdier vrijwel onmogelijk om de kogelvis door te slikken. Bovendien zijn veel kogelvissen ook nog eens zeer giftig (ze bevatten tetrodotoxine), waardoor ze een dubbel gevaarlijke maaltijd vormen.
2. De egelvis: Opblazen én stekels
Egelvissen (familie Diodontidae) lijken sterk op kogelvissen en gebruiken een vergelijkbare strategie. Ook zij kunnen hun lichaam snel opblazen met water of lucht. Het belangrijkste verschil is dat egelvissen lange, scherpe stekels over hun hele lichaam hebben (vergelijkbaar met een egel of stekelvarken), die plat liggen als de vis ontspannen is.
Wanneer de vis zich opblaast, komen deze indrukwekkende stekels volledig rechtop te staan, waardoor een extreem moeilijk te hanteren, stekelige bal ontstaat die bijna elk roofdier afschrikt.
3. De padhagedis spuit bloed én blaast zich op
Paddenhagedissen (geslacht Phrynosoma), ook wel hoornpadden genoemd, zijn hagedissen uit Noord-Amerika die bekend staan om hun bizarre verdedigingsmechanismen. Naast het spuiten van bloed uit hun ooghoeken (een andere bizarre tactiek!), kunnen ze ook hun lichaam aanzienlijk opblazen met lucht.
Door hun longen vol lucht te persen, zwellen ze op en worden ze breder en platter. Dit maakt het voor roofdieren, zoals slangen, veel moeilijker om hun kaken om de hagedis heen te krijgen en hem door te slikken. De stekels op hun lichaam helpen hier ook bij.
4. Sommige kikkers blazen zich op om groter te lijken
Verschillende soorten kikkers, zoals de Zuid-Afrikaanse Blaasoppie (Breviceps adspersus), kunnen hun lichaam opblazen wanneer ze worden bedreigd. Ze slikken lucht in, waardoor hun lichaam opzwelt tot een bijna ronde bal.
Dit dient meerdere doelen: het maakt ze moeilijker vast te pakken en door te slikken voor roofdieren zoals slangen. Het kan de kikker ook helpen om zich vast te klemmen in een hol of spleet, zodat hij er niet uitgetrokken kan worden. Bovendien lijken ze door het opblazen groter en mogelijk intimiderender.
5. De Maleisische mier ‘explodeert’ met gif
Sommige soorten Maleisische mieren (Colobopsis saundersi) hebben een wel heel extreme vorm van zelfopoffering. Wanneer de kolonie wordt aangevallen, kunnen bepaalde werkstermieren (‘soldaten’) hun buikspieren zo krachtig samentrekken dat hun lichaam letterlijk openbarst.
Hierbij komt een kleverige, giftige substantie vrij uit vergrote kaakklieren, die de aanvaller (vaak een andere mier of insect) bedekt en doodt of afschrikt. Dit fatale opblazen en exploderen (‘autothysis’) beschermt de rest van de kolonie.
