Hertachtigen hebben een aantal dingen gemeen: het zijn herkauwers, evenhoevigen en de mannetjes dragen een gewei. Al zijn er op dat laatste kenmerk een paar uitzonderingen. Zo heeft de Chinese waterree helemaal geen gewei, maar mannelijke exemplaren hebben wel twee kleine slagtanden. En vrouwelijke rendieren dragen ook een gewei, dat een slag kleiner is dan dat van de mannetjes, ook wel stieren genoemd. Want bij rendieren en elanden heb je het over stieren en koeien, bij reeën over bokken en geiten, terwijl je bij andere hertachtigen weer spreekt over bokken en hindes. In dit artikel nemen we de tien grootste hertachtigen met je door, van groot naar klein.
Eland (Alces alces)
De eland is met een maximum gewicht van 820 kilo en een schouderhoogte van 2.33 meter (!) de grootste van het stel. De vorm van het gewei is geografisch bepaald. De meeste stieren hebben het typische, brede schoffelgewei, maar mannetjes die in het zuiden van Scandinavië leven hebben vaak een ’takvormig’ stanggewei. Zo’n 1.000 jaar geleden liep deze grote grazer nog in Nederland rond, maar tegenwoordig kun je de eland in Europa nog in het wild tegenkomen in Polen, Tsjechië, Wit-Rusland, de Baltische staten, Fennoscandinavië en het oosten van Duitsland. Gezien zijn voorliefde voor moerasachtige gebieden wordt er wel eens in de zoveel tijd gesproken over een herintroductie van de eland in Nederland, bijvoorbeeld in de Biesbosch. Het zou de biodiversiteit hier ten goede komen, maar elanden zijn uitstekende zwemmers en laten zich maar moeilijk tot een bepaald gebied beperken. Je kunt de dieren wel spotten in Natuurpark Lelystad.
Wapiti (Cervus canadensis)
De Shawnee-indianen gaven dit dier zijn naam. Wapiti betekent ‘witte achterzijde’, wat meteen een van de uiterlijke kenmerken verraadt. Met een maximaal gewicht van 600 kilo en een schofthoogte van 1,6 meter neemt deze hertachtige de tweede plek op het lijstje in. In het Engels wordt dit dier ‘elk’ genoemd, althans in Noord-Amerika. In het Brits-Engels bedoeld men met een ‘elk’ een eland, terwijl ze die in Noord-Amerika weer ‘moose’ noemen. Volg je het nog? Misschien is het beter om het gewoon op wapiti te houden!
Sambar (Cervus unicolor of Rusa unicolor)
De sambar staat ook wel bekend als paardhert of Aristoteleshert. De sambar leeft in het zuiden van Azië. De vacht is egaal (unicolor) donkerbruin. Bokken wegen maximaal 600 kilo en de maximale schofthoogte ligt rond de 1,6 meter. Het gewei van het mannetje wordt bijna even lang: 120 centimeter.
Edelhert (Cervus elaphus)
Edelherten kun je op diverse plekken in Nederland tegenkomen. Zo struinen ze rond over de Veluwe en in de beruchte Oostvaardersplassen. Het leefgebied bepaalt hoe groot het edelhert wordt. Dieren die in dichtbegroeide bossen leven blijven kleiner dan edelherten die rondlopen in meer open gebieden. De bok werpt ieder jaar zijn gewei af en er begint meteen een nieuwe te groeien. In de wintermaanden zijn edelherten grijsbruin van kleur, terwijl hun zomervacht een warme roodbruine kleur heeft.
Rendier (Rangifer tarandus)
Het rendier wordt dankzij meerdere verhalen altijd met Kerstmis geassocieerd. Rudolph met zijn rode neus, en de acht rendieren die de slee van de kerstman trekken. Voor de Samen betekenen deze dieren iets heel anders. Een groot deel van dit van oorsprong nomadische volk is afhankelijk van rendieren voor vlees, melk en huiden. Ze gebruiken het rendier trouwens wel als trekdier, dat hebben ze gemeen met de kerstman. De rendieren die in Noord-Amerika wonen, worden ook wel kariboe genoemd. Verder kun je deze hertachtige tegenkomen in onder andere Finland, Rusland, Noorwegen en Groenland.
Barasingahert (Rucervus duvaucelii)
Om het barasingahert hangt een vleugje mysterie, want zoveel is er niet bekend over deze diersoort. Bokken wegen maximaal 280 kilo en hebben een schofthoogte tussen de 120 en 125 centimeter. Dit rossig bruine hert komt voor in het zuiden van Nepal en Noord- en Oost-India. Het stanggewei van het barasingahert heeft tien tot veertien vertakkingen.
Witstaarthert (Odocoileus virginianus)
Wist je dat een van de bekendste herten ter wereld een witstaarthert is? De Disney-versie van Bambi is gemodelleerd naar een gevlekt witstaarthertkalfje. Hindes krijgen na een draagtijd van 200 tot 205 dagen twee of drie kalveren, al gaat het bij jonge hindes meestal maar om één jong. Het zal geen verrassing zijn dat deze hertachtige zijn naam heeft te danken aan de witte punt en onderkant op zijn verder bruine staart.
Witliphert (Cervus albirostris)
Geen witte staart, maar een witte lip; dat is wat dit hert kenmerkt. Het witliphert leeft op grote hoogte in Tibet en China. Het romig witte gewei van dit hert kan wel 1.30 meter lang worden.
Muildierhert (Odocoileus hemionus)
Het muildierhert leeft in het westen van Noord-Amerika. Vooral in de Rocky Mountains voelt deze hertachtige zich thuis. Helaas deelt het muildierhert dit leefgebied met onder andere de wolf en de poema. Dit zijn dan ook de belangrijkste natuurlijke vijanden van het dier. De grote oren lijken een beetje op die van een muildier, vandaar de naam. Bokken wegen tussen de 50 en 210 kilo en hindes maximaal 73 kilo.
Paterdavidshert (Elaphurus davidianus)
Deze hertachtige is vernoemd naar zijn ontdekker: Pater Armand David. In 1865 trof hij het dier aan in een keizerlijk wildpark nabij Peking. Deze Franse missionaris ontdekte trouwens ook de Mongoolse gerbil en de reuzenpanda. De soort heeft het niet makkelijk gehad. Vanuit het wildpark werden een aantal exemplaren overgebracht naar Europa, terwijl hun soortgenoten in China te maken kregen met overstromingen (1895) en de Bokseropstand waarbij de laatste paterdavidsherten werden afgeslacht. De hertog van Bedford bracht alle Europese dieren bij elkaar in een kudde en wist zo de soort te redden. Nu leven er weer enkele populaties in het wild in China en het paterdavidshert loopt ook rond in Natuurpark Lelystad.
Zie jij het verschil tussen een edelhert en een damhert?
De nummer vier van deze lijst, het edelhert, komt ook in Nederland in het wild voor. Evenals kleinere hertachtigen, zoals het damhert en de ree. Het Nationale Park De Hoge Veluwe heeft een leuk project, waarbij je deze hertachtigen en andere dieren via wildcamera’s gaat identificeren. Kun jij een edelhert van een damhert onderscheiden?