Mensapen zijn een familie van primaten. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de kleine mensapen, dit zijn 17 verschillende gibbonsoorten, en de grote mensapen, hier toe behoren de gorilla’s, mensen, chimpansees, orang-oetans en bonobo’s. Er is nog weleens discussie over wie tot welke groep behoort, maar in dit artikel over mensapen beschrijven we de orang-oetans, gorilla’s, chimpansees, gibbons en bonobo’s. Deze fascinerende dieren staan bekend om hun intelligentie, sociale gedrag en sterke emotionele banden.

Verschil aap en mensaap?

We beginnen met een korte uitleg over de verschillen tussen apen en mensapen.

• Staart: Apen hebben meestal een staart, terwijl mensapen geen staart hebben.
• Grootte: Mensapen zijn over het algemeen groter en zwaarder dan apen.
• Schouderstructuur: Mensapen hebben een bredere en flexibelere schouderstructuur, waardoor ze beter zijn aangepast aan het slingeren door bomen dan apen.
• Sociaal gedrag: Mensapen vertonen doorgaans complexer sociaal gedrag en hebben geavanceerdere communicatievaardigheden in vergelijking met apen.
• Intelligentie: Mensapen worden over het algemeen beschouwd als intelligenter dan apen, met geavanceerdere probleemoplossende vaardigheden en zelfbewustzijn.

Welke mensaap is het meest verwant aan de mens?

De mens behoort ook tot de familie van mensapen. In dit artikel laten we de mens verder buiten beschouwing. Maar het is nog wel interessant om te benoemen welke van de mensapen het meest verwant is aan de mens. Dat zijn de bonobo en de chimpansee, genetisch gezien delen ze ongeveer 98,7% van hun DNA met mensen.

De mensapen

Orang-oetans

Orang-oetans zijn de enige Aziatische mensapen. Ze leven op de eilanden Borneo en Sumatra. Er zijn drie ondersoorten: Borneose orang-oetan (Pongo pygmaeus), Sumatraanse orang-oetan (Pongo abelii) en Tapanuli orang-oetan (Pongo tapanuliensis). Orang-oetans zijn voornamelijk boombewoners en besteden het grootste deel van hun tijd in de bomen op zoek naar voedsel.

Orang-oetans zijn bekend om hun roodbruine vacht en lange armen, waarmee ze zich gemakkelijk door de bomen verplaatsen. Ze zijn solitair van aard, met uitzondering van moeders en hun jongen. Orang-oetans hebben een intelligentie die vergelijkbaar is met die van andere mensapen en gebruiken gereedschappen om voedsel te verkrijgen.

Orang-oetans zijn voornamelijk frugivoor (fruit etende dieren), maar eten ook bladeren, schors, insecten en kleine gewervelde dieren.

Zoals dat helaas geldt voor alle mensapen zijn de orang-oetans ernstig met uitsterven bedreigd. Ontbossing door houtkap en de uitbreiding van palmolieplantages zijn de belangrijkste bedreigingen voor orang-oetans. Bovendien worden ze geconfronteerd met stroperij en illegale handel in jonge dieren voor de huisdierenmarkt.

Wil je meer weten, lees dan ons artikel met Orang-oetan weetjes.

Gorilla’s

Gorilla’s zijn de grootste levende primaten. Ze zijn verdeeld in twee soorten, de oostelijke gorilla (Gorilla beringei) en de westelijke gorilla (Gorilla gorilla), die verder onderverdeeld zijn in respectievelijk twee en drie ondersoorten. Gorilla’s komen voor in de regenwouden van Centraal-Afrika.
We schreven eerder al een uitgebreid artikel over de verschillende soorten Gorilla’s.

Gorilla’s zijn sterke dieren met een gespierd lichaam. De volwassen mannetjes hebben een zilvergrijze rug, wat hen de bijnaam “zilverrug” oplevert. Ze leven in groepen die worden geleid door een dominant mannetje en bestaan uit meerdere vrouwtjes en hun jongen. Gorilla’s communiceren met behulp van lichaamstaal, gezichtsuitdrukkingen, geluiden en geuren.

Gorilla’s zijn voornamelijk herbivoor en eten een grote verscheidenheid aan planten, maar nemen ook insecten en kleine ongewervelde dieren in hun dieet op.

Ook de gorilla’s worden met uitsterven bedreigd. Stroperij, verlies van leefgebied, ziekten zoals Ebola en klimaatverandering zijn de grootste bedreigingen voor deze mensapen.

Wil je meer weten, we schreven al een artikel met Gorilla weetjes.

Chimpansees

Chimpansees zijn de meest bekende en bestudeerde mensapen. Ze komen voor in de bossen en savannes van West- en Centraal-Afrika. Chimpansees zijn nauw verwant aan bonobo’s, waarbij beide soorten tot het geslacht Pan behoren.

Chimpansees hebben een sterk en behendig lichaam, lange armen en korte benen. Hun gezicht, oren, handen en voeten zijn haarloos. Ze leven in complexe sociale groepen, bestaande uit verschillende subgroepen die zich voortdurend vormen en weer ontbinden. Chimpansees zijn bekend om hun gebruik van gereedschappen, zoals het gebruik van stokken om termieten uit hun holen te halen. Ze vertonen ook empathie, altruïsme en een vermogen tot zelfherkenning.

Chimpansees zijn omnivoor en eten fruit, bladeren, bloemen, bast, insecten en kleine gewervelde dieren, waaronder andere primaten.

Ook de chimpansees worden geconfronteerd met verlies van leefgebied door ontbossing, stroperij voor bushmeat en de illegale huisdierenhandel.

Bonobo’s

Bonobo’s, vroeger ook wel bekend als de dwergchimpansees, komen uitsluitend voor in het regenwoud van de Democratische Republiek Congo, ten zuiden van de Congo-rivier. Samen met de chimpansee is de bonobo van alle levende diersoorten het meest verwant aan de mens. Beide zijn ze evolutionaire aftakkingen van een gemeenschappelijke aapachtige voorouder van de mens. Ze zijn beide genetisch zelfs ook meer verwant met de mens dan met bijvoorbeeld de gorilla.

Bonobo’s lijken sterk op chimpansees, maar hebben een slanker lichaam, langer haar en een donkerder gezicht. Ze leven in hechte, vreedzame en egalitaire groepen, waarin vrouwtjes een prominente rol spelen. Bonobo’s staan bekend om hun complexe sociale gedrag en het gebruik van seks als een middel om spanningen te verminderen en sociale banden te versterken.

Deze mensapen zijn frugivoor, maar eten ook bladeren, bloemen, schors, insecten en kleine gewervelde dieren.

En daar gaan we weer… De bedreiging van deze dieren zijn stroperij, verlies van leefgebied door ontbossing, de exploitatie van grondstoffen en politieke instabiliteit in de Democratische Republiek Congo.

Gibbons

De Gibbons worden soms wel en soms niet tot de mensapen benoemd. Vaak worden ze in een aparte groep benoemd als de kleine mensapen. Gibbons komen voornamelijk voor in de tropische regenwouden van Zuidoost-Azië. Ze zijn nauw verwant aan de grote mensapen, maar onderscheiden zich door hun kleinere formaat en behendigheid. Gibbons zijn bekend om hun lange armen, waarmee ze met gemak door de boomtoppen slingeren.

Er zijn ongeveer 20 verschillende soorten gibbons, die onderverdeeld kunnen worden in vier geslachten: Hylobates, Hoolock, Nomascus en Symphalangus. Enkele van de bekendste gibbonsoorten zijn:

Siamang (Symphalangus syndactylus)

De siamang is de grootste van de gibbons. Ze hebben een kenmerkende dikke zwarte vacht. Ze zijn bekend om hun luide, zangerige roep, die versterkt wordt door een opvallende keelzak. Siamangs leven in de regenwouden van Maleisië, Thailand en Sumatra en voeden zich met fruit, bladeren, bloemen en insecten.

Withandgibbon (Hylobates lar)

De withandgibbon heeft een lichtgekleurde vacht met witte handen en voeten. Ze komen voor in de bossen van Myanmar, Thailand, Maleisië en Indonesië. Withandgibbons voeden zich met fruit, jonge bladeren en insecten en staan bekend om hun complexe en melodieuze zang.

Oostelijke hoelok (Hoolock leuconedys)

De oostelijke hoelok is te vinden in de bossen van Noordoost-India, West-China en Myanmar. Ze hebben een zwart-witte vacht en opvallende witte wenkbrauwen. Net als andere gibbons zijn oostelijke hoeloks voornamelijk frugivoor, maar ze eten ook bladeren, bloemen en insecten.

Gibbons zijn zeer sociale dieren die leven in kleine familiegroepen, bestaande uit een volwassen paar en hun jongen. Ze zijn monogaam en territoriaal, waarbij ze hun territorium verdedigen met behulp van luide, zangerige roepen. Gibbons spelen een belangrijke rol in het ecosysteem van de regenwouden, omdat ze bijdragen aan de verspreiding van zaden door hun voedingsgewoonten.

Helaas worden ook gibbons met uitsterven bedreigd door ontbossing, habitatverlies en stroperij.