Velen kennen het middeleeuwse verhaal van de sluwe vos Reinaert. Dit verhaal deed het imago van de vos geen goed. Hij zou een sluw en bedrieglijk dier zijn, die graag eieren rooft en pluimvee doodt. Verdient de vos deze slechte reputatie? Niet echt. Marters, bunzings, nertsen, hermelijnen en roofvogels noemt men niet ‘sluw’ of ‘bedrieglijk’, maar zij stelen evengoed eieren of doden pluimvee. Hieronder een aantal interessante ‘vossen weetjes’ op een rij.
Een eenzaam bestaan
De vos is familie van de wolf, de jakhals en de hond. Hoewel zijn verwanten in roedels leven, is de vos liever alleen. Een groot deel van zijn leven brengt hij als een verstokte eenzaat door. Jagen en slapen doet hij in zijn eentje. Alleen wanneer er jongen zijn, leeft een vos in een groep. De vossen graven holen onder de grond waarin ze hun jongen grootbrengen. Als de jongen het nest verlaten, blijven ze nog een tijdje bij de ouders. Daarna is het ieder voor zich…
Zoals een kat
De vos mag dan familie van de hond zijn, hij lijkt veel meer op een kat. Net als een kat gaat de vos vooral ’s avonds en ’s nachts op zoek naar een prooi. Met de verticale pupillen in zijn ogen ziet hij perfect in het duister. Het dier loopt op zijn tenen en kan zijn klauwen intrekken. In een boom klimmen doet hij even behendig als een kat.
Vele vossensoorten
Vossen is een verzamelnaam voor een aantal soorten hondachtigen. De meeste soorten behoren tot het geslacht Vulpes. De gewone vos, Vulpes vulpes, of ook wel de rode vos komt het meeste voor (zie foto). Dit is ook de enige vossensoort die in Nederland in het wild voorkomt.
Op veel plaatsen thuis
De vos is niet erg kieskeurig wat zijn leefgebied betreft. Je treft hem aan van de poolcirkel tot in Centraal-Amerika en Noord-Afrika. Hij houdt het meest van bos en struikgewas, maar het beest gedijt ook in een andere omgeving. Hij vreet dan ook zowat alles wat hij te pakken krijgt: muizen, vogels, kevers en zelfs bessen.
Magnetisch veld van de aarde
Er zijn meer dieren die het magnetisch veld van de aarde waarnemen (denk maar aan een duif!), maar een vos ‘ziet’ het magnetisch veld. Hij neemt het magnetisch veld waar als een soort ring van schaduw in zijn ogen. Tijdens het jagen gebruikt hij deze eigenschap om zijn prooi vanuit de beste richting te besluipen. Een vos heeft blijkbaar de meeste kans om zijn prooi te doden als hij deze besluipt vanuit het noordoosten. Een ingebouwd kompas in je ogen komt dan natuurlijk goed van pas…
Voorbeeldige ouders
Je mag een vos een sluwe kippendief noemen, één ding moet je hem nageven: hij zorgt voorbeeldig voor zijn kroost. De jongen worden blind geboren en mama vos (de moer) zorgt als een bekommerde moeder om haar welpen. Papa vos (de rekel) zoekt intussen naar voedsel voor zijn nakomelingen. De jongen blijven zeven maanden bij hun ouders om daarna op eigen benen – excuseer: poten – te staan.
De kleinste vossensoort
De kleinste onder de vossen is de fennek (ook wel woestijnvos). Dit beestje, met zijn opvallend grote oren, is ongeveer even groot als een klein katje. Zijn ‘oversized’ oren komen goed van pas. Ze dienen niet alleen om het kleinste geluidje op te vangen, maar ook om lichaamswarmte af te voeren in de schroeiende hitte van de Saharawoestijn…
Vossen spelen graag
Het strookt niet met hun sluwe reputatie, maar vossen spelen graag. Ze spelen met andere vossen, met katten en honden en zelfs met… mensen. Het gebeurt wel vaker dat een vos aan de haal gaat met een neerploffende golfbal, soms tot groot jolijt, maar ook vaak tot grote ergernis van golfers.
Een vos als huisdier
Geoff Charles
Geneticus Dmitry Belyaev slaagde er in 1960 in om een gedomesticeerde vossensoort te kweken. In landen waar het toegelaten is (niet in Nederland en België!), mag je deze vossen als huisdier houden. Naar verluidt zijn het nieuwsgierige en vriendelijke dieren, maar ze bijten wel je meubels stuk. Toch maar beter buitenshuis houden dus…
De poolvos
Hij is perfect gecamoufleerd, de poolvos. Met zijn witte vacht valt hij niet op in de sneeuwvlakte van de noordelijke poolstreken. De kleur van die vacht verandert overigens met het seizoen: als het zomer wordt, krijgt de vacht een grijze of bruinachtige kleur. De poolvos is bepaald geen koukleum. Zelfs temperaturen tot -70 graden deren hem niet.
De controversiële vossenjacht
De vossenjacht was vroeger het favoriete tijdverdrijf van de Engelse adel. De Engelse lords deden niet liever dan te paard met een grote meute jachthonden op vossen jagen. Deze ‘sport’ ontstond waarschijnlijk in de 16de eeuw, toen de grote populatie vossen in Engeland een bedreiging vormde voor de kippenkweek. De wrede manier van jagen zorgt tegenwoordig voor veel controverse. Op vossen jagen met honden is tegenwoordig niet meer toegelaten in Engeland.
Een folkloristisch dier
De vos speelt een hoofdrol in vele legenden en fabels. Het middeleeuwse Reinaertverhaal is er daar één van. In Aziatische culturen bestaan er verhalen over vossen met negen staarten. In traditionele Noord-Amerikaanse verhalen speelt de vos alweer de rol van sluwe bedrieger. De oude Finnen geloofden zelfs dat het poollicht afkomstig was van vossen die met hun staart vonken in de lucht sloegen…
De grootoorvos
athin S Krishnappa/wikicommons
Zoals zijn naam al doet vermoeden, is ook de grootoorvos gezegend met oversized oren. Het beest gebruikt zijn scherpe gehoor om insecten te vangen op de Afrikaanse savanne. Zijn favoriete gerecht bestaat echter uit termieten. Om het zich gemakkelijk te maken, maakt hij soms zijn hol vlak onder een termietennest. Zijn restaurant vlak bij huis dus.
Darwins vos
Ook Darwin ontdekte tijdens zijn wereldreis met de Beagle een tot dan toe onbekende vossensoort, later naar hem ‘Darwins vos’ genoemd. Deze kleine grijze vossen komen nog slechts op twee plaatsen voor in Chili. De beestjes zijn helaas met uitsterven bedreigd.
Vossengeluiden
De vos gebruikt meer dan 40 soorten geluiden. Het meest opvallende en angstaanjagende geluid is een luide schreeuw. Daarnaast produceert de vos nog tientallen andere stemgeluiden om zijn soortgenoten te roepen, alarm te slaan en natuurlijk om te pronken bij de vrouwtjes.