Hij ziet eruit als een beest uit het dinosaurustijdperk. De komodovaraan is het grootste hagedis op onze wereldbol. Zijn verre voorouders zagen nog dinosaurussen rondlopen op aarde. De komodovaraan heeft niet zo’n beste reputatie. Inboorlingen die het dier als eerste zagen, beweerden dat het een draak was. Het beest zou mensen opeten en wordt beschuldigd van grafroverij. Op de eilanden waar het dier leeft, begraaft men overledenen extra diep in de bodem. Het zou niet de eerste keer zijn dat een hongerige komodovaraan een lijk opgraaft. De komodovaraan vreet dan ook zowat alles: wilde zwijnen, paarden, vogels, Javaanse herten en rottende kadavers. De uit de kluiten gewassen hagedis blijkt echter een intelligent dier te zijn, waarmee je zelfs kunt ‘spelen’.
Hij heeft een klein leefgebied
De komodovaraan komt voor in het zuidoostelijke deel van Indonesië. Hij leeft voornamelijk op het eiland Komodo (vandaar de naam) alsook in enkele reservaten op het eiland Flores en enkele kleinere omliggende eilanden. De komodovaraan is pas in 1910 door biologen ontdekt en beschreven. Er is veel onderzoek gedaan naar deze hagedis omdat hij door zijn geïsoleerde leefomgeving er andere gewoontes op na houdt dan vergelijkbare hagedissen.
Het is de langste hagedis
Komodovaranen kunnen meer dan 3 meter lang worden, het is hiermee de grootste hagedissensoort. Deze varanen zijn zo groot omdat er op de plek waar ze voorkomen (het eiland Komodo) geen andere grote roofdieren voorkomen. De komodovaraan heeft op het eiland dan ook de rol in de natuur overgenomen die normaal gesproken door andere grote carnivoren wordt gevuld.
De komodovaraan, alias ora
Tropenmuseum, part of the National Museum of World Cultures
Zoals gezegd duurde het tot 1910 tot het dier door blanken werd ontdekt. Inboorlingen wisten echter al veel langer van zijn bestaan af en noemden het dier ‘ora’, wat ‘mond’ betekent. Blijkbaar vonden ze de varaan ook op een krokodil lijken, want ‘buaja darat’ was ook een naam, dit bekent landkrokodil. Majoor Pieter Ouwens van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger gaf voor de eerste maal een wetenschappelijke beschrijving van de komodovaraan in 1912.
Zwemmen als de beste
De komodovaraan is een goede klimmer, maar zwemmen doet hij nog beter. Hij draait er zijn hand – excuseer: poot – niet voor om om van het ene eiland naar het andere te zwemmen als daar meer voedsel voorhanden is. Toeristenbootjes spotten weleens een zwemmende komodovaraan die mijlenver van de kust verwijderd is.
Geen prooi is veilig
Achmad Ariefiandy/wikicommons
De komodovaraan ruikt zijn prooi al vanop kilometers afstand. Ruiken doet hij overigens niet met zijn neus, maar met zijn… tong. Net als andere hagedissen en slangen bezit de ora een gevorkte tong, waarmee hij geurdeeltjes in de lucht opvangt. Als hij zijn tong terug intrekt, strijkt hij met de uiteinden over een speciaal orgaan in zijn bek: het zogenaamde orgaan van Jacobson. Dankzij dat orgaan kan de komodovaraan ‘ruiken’.
Giftige beet
Arturo de Frias Marques/wikicommons
Het is nog niet zo lang bekend dat de beet van een komodovaraan giftig is. Het gif veroorzaakt verlamming, enorm bloedverlies en een verschrikkelijke pijn. Het gebeurt wel vaker dat een gebeten prooi nog kilometers voortloopt om uiteindelijk verlamd en leeggebloed neer te storten. Het maakt de ora overigens niet uit wie zijn prooi uiteindelijk opeet: hij deelt zijn maaltijd zonder tegenstribbelen met soortgenoten.
Ze leven in groepen
Sulthon Nurur Rizki/wikicommons
Het delen van eten met zijn soortgenoten en het leven in groepen is uniek voor bij hagedissen die vrijwel allemaal solidair leven. De komodovaraan heeft wel een territorium, maar soortgenoten worden er geduld, zelfs van dezelfde grootte en sekse. Wel wordt een zekere hiërarchie in acht genomen: grote dieren bemachtigen het meeste voedsel. De kleintjes blijven overigens wel uit de buurt van de ouderen, maar daarover later meer.
Een ongeëvenaarde schrokop
Mats Stafseng Einarsen/wikicommons
Tafelmanieren kent de komodovaraan niet of nauwelijks. Hij deinst er niet voor terug om middelgrote prooien in één keer op te schrokken. Dankzij een elastische maag kan de komodovaraan 80% van zijn eigen lichaamsgewicht in één maaltijd opeten. Zelfs de grootste gulzigaards onder ons doen hem dat niet na.
Gevaarlijk voor mensen
Er doen heel wat verhalen de ronde over mensen die door komodovaranen werden opgepeuzeld. De meeste zijn sterk overdreven of uit de lucht gegrepen, maar toch: je komt beter niet te dicht in de buurt van het dier. In totaal zijn er 4 gedocumenteerde ‘cases’ van mensen die gedood werden door een komodovaraan . Het laatste menselijke slachtoffer viel in 2009. Een Indonesische fruitplukker viel uit een appelboom en werd aangevallen door twee komodovaranen, wat de man fataal werd.
Zich voortplanten zonder seks
Neil/wikicommons
Vrouwelijke en mannelijke komodovaranen paren ook wel, maar als er geen mannetjes in de buurt zijn, kan het vrouwtje toch kinderen krijgen. Een eicel vormt zichzelf om tot een zaadcel en bevrucht een andere eicel. Met een moeilijk woord noemt men dit ‘parthenogenese‘ (Maagdelijke voortplanting). Kunstmatige inseminatie en proefbuisbaby’s komen er bij de ora niet aan te pas.
Kannibalisme
Zoals gezegd, ora’s zijn echte vreetkoppen. Zelfs hun eigen kinderen dienen soms als maaltijd. De kleintjes blijven daarom het liefst uit de buurt van de volwassen dieren of klimmen in een hoge boom. Als laatste redmiddel rollen ze zichzelf in de uitwerpselen van kadavers, zodat ze een minder smakelijk hapje vormen voor hun oudere soortgenoten.
Een komodovaraan als speelkameraadje?
https://www.youtube.com/watch?v=lp0apO2QSpc
Inderdaad, je leest het goed. Hoewel de komodovaraan bekendstaat als een vraatzuchtig en gevaarlijk dier, blijken sommige met mensen te willen… spelen. Dit is bijvoorbeeld het geval met Kraken, een vrouwelijke komodovaraan in een dierentuin in Washington. Kraken herkent haar verzorgers, komt tevoorschijn bij een fluitsignaal en ‘speelt’ met allerlei ‘speeltjes’. Frisbees, drankblikjes, schoenveters: in alles heeft ze interesse. Opzitten en een pootje geven kan ze nog niet, maar de eerste stappen zijn in elk geval gezet…
Naar boven