Salamanders behoren net als kikkers en zogenaamde wormsalamanders tot de klasse van de amfibieën. De benaming amfibie verwijst naar de levenswijze van de dieren: ze leven zowel in het water als op het land. Wereldwijd komen er zo’n 600 verschillende soorten salamanders voor, waarvan slechts een zestal in Nederland en België. Misschien ging je als kind nog salamanders vangen in de nabije waterplas of poel, maar dat mag nu niet meer. De meeste Nederlandse salamandersoorten worden beschouwd als bedreigde diersoort en zijn wettelijk beschermd. Lees hieronder meer over de zes salamandersoorten die in Nederland nog in de vrije natuur voorkomen.
Kleine watersalamander
De Kleine watersalamander leeft verspreid over heel Nederland. Het is zelfs een van de meest voorkomende amfibieën in Nederland en België. De kleine watersalamander wordt niet veel groter dan tien centimeter. Hij is niet erg kieskeurig wat zijn leefgebied betreft. Je vindt de kleine watersalamander in vijvers, vennetjes en poelen. Zolang er in de omgeving van het water plekken zijn waar hij kan schuilen is hij tevreden. Zelfs in sommige tuinvijvertjes treft men de kleine watersalamander aan. De kleine watersalamander heeft een bruine kleur met donkere strepen of vlekken. Op zijn menu staan vooral kleine kreeftachtige waterdiertjes, bijvoorbeeld watervlooien. Op het Waddeneiland Texel heeft de soort altijd al geleefd. Men vermoedt dat de kleine watersalamander er al voorkwam toen Texel door de Allerheiligenvloed in 1170 een eiland werd. Op de andere Waddeneilanden werd de soort in de natuur uitgezet.
Vuursalamander
Het is een van de meest opvallende salamandersoorten in Nederland: de vuursalamander. Het dier is duidelijk herkenbaar aan de zwarte basiskleur met felgele vlekken of strepen. Sommige vuursalamanders bezitten een gele basiskleur met zwarte vlekken of strepen. De soort bereikt een lengte van zestien tot twintig centimeter. In Nederland komt de soort alleen voor in de provincie Limburg. Daar leeft de vuursalamander in vochtige en waterrijke bossen. In tegenstelling tot andere salamandersoorten kan de vuursalamander niet goed zwemmen. Normaal leeft de soort op het land. De vrouwtjes betreden nauwelijks het water om de larven af te zetten. De vuursalamander voedt zich met vooral met ongewervelde kleine landdieren, zoals naaktslakken en regenwormen. In Nederland beschouwt men de vuursalamander als een ernstig bedreigde diersoort.
Kamsalamander
De kamsalamander dankt zijn naam aan de getande staartkam die de mannetjes tijdens de paartijd ontwikkelen. Het is de grootste Nederlandse watersalamander: volwassen exemplaren bereiken een lengte tot twintig centimeter. De soort wordt daarom ook wel ‘Grote watersalamander’ genoemd. De kamsalamander heeft een donkergrijze of donkerbruine tot zwarte kleur. De buik is oranjegeel met donkere vlekken. De kamsalamander leeft van kleine ongewervelde diertjes, zoals kleine kreeftachtigen en insecten. Hij gedijt het best in kleine bosjes of heggen in de buurt van water. In Nederland wordt de kamsalamander beschouwd als een bedreigde diersoort.
Vinpootsalamander
De kleinste Nederlandse salamander is de vinpootsalamander. Hij wordt slechts zo’n negen centimeter lang. In Nederland komt hij vrijwel alleen voor in de provincies Limburg en Noord-Brabant. Ten noorden van de rivier de Waal worden weinig of geen vinpootsalamanders aangetroffen. De soort geeft de voorkeur aan bossen en heidegebieden in de buurt van heidevennen, vijvers en poelen. De vinpootsalamander is bruin tot olijfgroen gekleurd. In het water zijn bij mannetjes duidelijke de zwarte grote zwemvliezen bij de achterpoten te zien. Mannelijke vinpootsalamanders bezitten ook een duidelijk zichtbare ‘staartdraad’ aan het uiteinde van de staart. Bij vrouwtjes is de staartdraad veel kleiner. De vinpootsalamander heeft in Nederland de status van ‘kwetsbare diersoort’.
Alpenwatersalamander
De Alpenwatersalamander is een kleurrijk beestje, met een helder oranje buik. Wanneer het mannetje zich in het water bevindt voor de voortplanting, vallen de blauwe flanken op. Ook deze salamandersoort wordt niet veel langer dan tien centimeter. De benaming Alpenwatersalamander doet al vermoeden dat het beestje zich ook in het hooggebergte, tot aan de boomgrens, thuis voelt. In Nederland vind je hem in vennen, greppels en poeltjes met stilstaand of traag stromend water. Net als andere salamandersoorten is hij vooral ‘s nachts actief en verschuilt hij zich overdag.
Italiaanse kamsalamander (exoot)
Dit is een vreemde eend in de bijt. De Italiaanse kamsalamander komt van nature niet voor in Nederland, maar werd bewust uitgezet op de Veluwe en is dus een exoot. Het normale verspreidingsgebied van de Italiaanse kamsalamander bestaat vooral uit de landen aan de Adriatische Zee: Italië, Slovenië, Kroatië, Albanië enzovoorts. Het dier wordt maximaal zo’n vijftien centimeter lang. In het water vertonen de mannetjes een duidelijk zichtbare rugkam. De Italiaanse kamsalamander voelt zich thuis in waterplassen met veel onderwatervegetatie. In de meeste leefgebieden gaat de populatie van de Italiaanse kamsalamander achteruit.