De langste rivier ter wereld (7.000 kilometer), het grootste regenwoud op Aarde (7,7 miljoen km2) en ontelbaar veel planten- en diersoorten, waarvan we eigenlijk nog maar een klein gedeelte kennen. Dat is het Amazonegebied. Deze twintig bijzondere dieren leven samen met vele anderen in dit unieke gebied.
Jaguar (Panthera onca)
De jaguar lijkt wel wat op een luipaard, maar je kunt het verschil zien door zijn zwaardere bouw en grotere rozettentekening. Dit roofdier is de grootste en sterkste kat van Amerika en bijna geen enkel dier is veilig voor de stevige kaken en scherpe klauwen van deze carnivoor. Een kaaiman scheurt hij gewoon aan de zachtere zijkant open en door het schild van een schildpad bijt hij zo heen. De jaguar houdt zich, in tegenstelling tot veel andere katachtigen, graag op in de buurt van water. Hij is dan ook een uitstekende visser, die zijn poot gebruikt om een prooi uit het water te slaan.
Capibara (Hydrochoerus hydrochaeris)
Een grote cavia op hoge(re) pootjes, daar lijkt de capibara op. Deze ‘heer van het gras’ verblijft altijd in de buurt van water. Het is dan ook een uitstekende zwemmer, wiens tenen deels verbonden worden door zwemvliezen. Zelfs de jongen nemen een paar uur na hun geboorte al een eerste duik. Naast kaaimannen en jaguars hebben ook mensen het op het grootste knaagdier ter wereld voorzien.
Dwergoeistiti (Cebuella pygmaea)
De dwergoeistiti, ook wel dwergzijdeaapje genoemd, is met een lichaamslengte tussen de 14 en 16 centimeter (exclusief staart) het kleinste aapje ter wereld. Deze omnivoor leeft op een dieet van insecten, fruit, bladeren en zo nu en dan een klein reptiel. Maar hars uit boomschors vindt de dwergoeistiti pas een echte delicatesse. Nog een leuk feitje over dit Zuid-Amerikaanse aapje: ze ‘praten’ in verschillende dialecten. Of dit iets sociaals is, of dat het te maken heeft met leefgebieden, daar zijn de wetenschappers nog niet over uit.
Luiaard (Folivora of Phyllophaga)
Wie raakt er nu niet vertederd door het schattige gezichtje van deze Zuid-Amerikaanse zoogdieren? Vroeger waren er meer dan negentig geslachten, maar tegenwoordig zijn er nog maar twee families: de tweevingerige luiaards (Megalonychidae) en de drievingerige luiaards met hun bekende maskertje (Bradypodidae). Gemiddeld leggen ze slechts veertig meter per dag af, maar wat wil je, als je het moet doen met moeilijk verteerbare bladeren in je maag die ook nog eens niet veel energie opleveren?
Lees hier een aantal leuke luiaard weetjes.
Laaglandtapir (Tapirus terrestris)
De jongen van de laaglandtapir zijn ook al zo aandoenlijk. Na een lange draagtijd (335 tot 439 dagen) komt er één babytapir ter wereld. De witte vlekken en strepen van het jong verdwijnen na enige tijd, om plaats te maken voor een effen bruine vacht. De laaglandtapir voedt zich vooral met fruit, gras, bladeren en waterplanten die hij in, of rondom het water vindt.
Zuidelijke boommiereneter (Tamandua tetradactyla)
Per dag slokt de zuidelijke boommiereneter zo’n 9.000 mieren en termieten naar binnen. Die haalt deze goede klimmer met zijn lange, kleverige tong uit bolvormige nesten die hij in de bomen vindt. Wanneer de zuidelijke boommiereneter op de grond wordt bedreigd, neemt hij een ‘stokstaartjeshouding’ aan, met zijn rug veilig tegen een boom of rots gepositioneerd. Met zijn sterke voorpoten en scherpe klauwen kan hij behoorlijk rake klappen uitdelen.
Keizertamarin (Saguinus imperator)
Het schijnt dat de keizertamarin zijn naam te danken heeft aan keizer Wilhelm II van Duitsland. Deze man had net zo’n mooie, opvallende snor als de keizertamarin. Gemiddeld worden er na een draagtijd van circa 140 dagen twee jongen geboren, die op sleeptouw genomen worden door papa. Mama neemt alleen het zogen voor haar rekening.
Harpij (Harpia harpyja)
Als je kijkt naar de harpij, snap je meteen waarom men deze roofvogel naar de vervaarlijke wezens uit de Griekse mythologie heeft genoemd. Dit is geen vogeltje om zonder handschoenen aan te pakken! Ook al geeft zijn kuif hem ook wel weer iets grappigs. De harpij komt uit de familie der havikachtigen en met een spanwijdte van 175 tot 220 centimeter en een lichaamslengte tussen de 89 en 102 centimeter is het een van de grootste arenden.
Hyacinthara (Anodorhynchus hyacinthinus)
De hyacinthara is een prachtige, kobaltblauwe vogel met gele ringen rondom de ogen en zijn ondersnavel. Deze vogel kan tot een meter groot worden en is de grootste vliegende papegaai. Hyacinthara’s brengen hun hele leven door met dezelfde partner. Hun dieet bestaat voornamelijk uit zaden en fruit.
Amazonekroontiran (Onychorhynchus coronatus)
Het oranjebruine verenkleed van de Amazonekroontiran is mooi, maar niet bepaald opvallend te noemen. Maar zodra hij zijn kroontje opzet zie je hoe prachtig dit zangvogeltje is. Mannetjes hebben een rode kroon, met blauwe veertoppen, terwijl vrouwtjes een geel-blauwe combinatie dragen. Helaas laat de Amazonekroontiran zijn kroontje maar weinig zien.
Reuzentoekan (Ramphastos toco)
De knalgele snavel van de reuzentoekan springt meteen in het oog. Deze is bijna 20 centimeter en wordt vooral gebruikt om deze vogel van zijn dagelijkse fruithapje te voorzien. Ook pakken speelse toekans elkaar weleens bij de snavel voor een spannend worstelwedstrijdje.
Koningsgier (Sarcoramphus papa)
Deze ‘gier van de Nieuwe Wereld’ is 71 tot 85 centimeter groot en heeft een vleugelspanwijdte van maar liefst 180 tot 200 centimeter. Bij het vliegen laat hij zich vooral meevoeren door de thermiek. Op de grond is de koningsgier een makkelijke prooi voor roofdieren, want door zijn grootte en gewicht (3 tot 4,5 kilo) komt hij niet snel uit de startblokken. Van het kleurrijke gezicht van de koningsgier valt aan de hand van kleine variaties veel af te lezen, zoals gezondheid, leeftijd en status.
Pijlgifkikker (Dendrobatidae)
Pijlgifkikkers komen voor in allerlei bonte kleuren. Zo is er de aardbeikikker, die een knalrood lijf en blauwe poten heeft, en de bijengifkikker die, hoe kan het ook anders, zwart met gele strepen is. De felgele Phyllobates terribilis is de meest giftige van het stel. Dit gif komt overigens uit hun voeding. De pijlgifkikker eet onder andere giftige mieren en kevers, waarna het gif door de kikker opgeslagen wordt voor later gebruik.
Amazone-roodteenvogelspin (Avicularia avicularia)
Waar veel mensen weleens van de Mexicaanse roodknievogelspin hebben gehoord, is de Amazone-roodteenvogelspin een stuk onbekender. Jonge spinnen hebben een rood lijf en donkere tenen, terwijl volwassen dieren een donker lijf met roze/rode voetjes hebben.
Braziliaanse zwerfspin (Phoneutria nigriventer)
De Braziliaanse zwerfspin tref je liever niet aan tussen je trosje bananen. Zeer giftig, snel, behoorlijk agressief, en deze kamspin kan ook nog eens springen. De vrouwtjes zijn met een lichaamslengte van 4 centimeter ongeveer een derde groter dan mannelijke exemplaren.
Zwarte kaaiman (Melanosuchus niger)
De zwarte kaaiman is de grootste in zijn soort. De gemiddelde lichaamslengte van deze krokodilachtige is 3 tot 4 meter, maar er zijn ook exemplaren ontdekt van meer dan 6 meter! Zijn (bijna) zwarte kleur doet dienst als camouflage, maar is ook ideaal om zoveel mogelijk zonlicht op te vangen. Voor zijn huid wordt in de krokodillenleerindustrie veel geld neergeteld, want de huid van de zwarte kaaiman heeft geen osteodermen, kiezelachtige insluitingen.
Anaconda (Eunectes murinus)
De vrouwelijke exemplaren van deze reuzenslang worden 5 tot 6 meter lang, met uitschieters naar 8 meter. Mannetjes blijven wat dat betreft een beetje achter, met een gemiddelde lengte van 3 meter. Het is misschien niet de langste slang ter wereld, dat is de netpython, maar wel de grootste. Een anaconda van 6 meter lang weegt namelijk rond de 200 kilo. Je kunt je voorstellen dat het met zo’n groot lijf niet bepaald makkelijk manoeuvreren is in een dichtbegroeid tropisch loofbos. Oudere anaconda’s leven dan ook vooral in en rondom het water.
Piranha (Pygocentrus piraya)
Horrorverhalen waarin een school piranha’s binnen no time een mens verorbert zijn niet meer dan dat, verhalen. In werkelijkheid bestaan er zelfs piranha’s die leven op een vegetarisch dieet. Andere soorten piranha’s voeden zich voornamelijk met vis, schaaldieren en fruit dat in het water is gevallen. Toegegeven, in het droge seizoen kunnen piranha’s wel een beetje ‘hangry’ worden. Ze hebben dan door de lage waterstand moeite om aan voedsel te komen en eten in die periode zelfs af en toe een soortgenoot op.
Orinocodolfijn of boto (Inia geoffrensis)
De Orinocodolfijn kun je alleen tegenkomen in de gelijknamige Zuid-Amerikaanse rivier en in de Amazone. Deze ruim twee meter lange dolfijn heeft kleine ogen, maar in het troebele rivierwater valt toch niet veel te zien. De kalfjes zijn bij de geboorte donkergrijs, maar krijgen op latere leeftijd vaak een opvallende roze kleur. Waarom dat is, daar zijn wetenschappers nog niet helemaal uit. Het kan te maken hebben met littekenweefsel, of een vorm van camouflage. In plaats van een rugvin hebben deze rivierdolfijnen een soort bobbel. De Orinocodolfijn kan hierdoor ook op zijn rug zwemmen, wat erg handig is als het water laag staat.
Amazonelamantijn (Trichechus inunguis)
Een zeekoe die in zoetwater leeft, dat is in een notendop de Amazonelamantijn. Dit zoogdier kan tot 3 meter lang en circa 450 kilo zwaar worden en is daarmee de kleinste – ja, je leest het goed – van de drie soorten lamantijnen. Bijzonder is dat de kiezen van deze zeekoe constant vervangen worden. In tegenstelling tot zijn neef de olifant heeft deze lamantijn een onuitputtelijke voorraad reservekiezen.